Depresja poporodowa
Zmiany fizyczne i psychiczne, konieczność sprostania nowej roli – bycia matką, to dla kobiety wielkie wyzwania. Warto dowiedzieć się jak ją w tym wspierać i kiedy niezbędna staje się pomoc lekarza albo terapia.
Przyczyny depresji
poporodowej
Na tak trudny dla kobiety stan może wpłynąć wiele czynników, wśród nich:
- kobiety dwa razy częściej są narażone na doświadczenie depresji. Szczególnie często chorują te w wieku rozrodczym,
- na depresję poporodową cierpi 10–15% kobiet, jednak ze względu na jej niską wykrywalność ten odsetek może być większy,
- nowa rola społeczna i trudności z adaptacją do niej, jak również fakt, że okres połogu sprzyja trudnościom ze zdrowiem,
- gwałtowne i znaczące zmiany stężeń niektórych żeńskich hormonów płciowych, które wpływają na funkcjonowanie mózgu,
- gdy mówi się o zaburzeniach nastroju okresu okołoporodowego, często na myśl przychodzi jedynie depresja poporodowa – przypadłość dotykająca kobiety w okresie połogowym – tymczasem depresja może mieć swój początek jeszcze w czasie ciąży i przybrać na sile w momencie przyjścia dziecka na świat,
- mianem depresji poporodowej określa się zespół objawów, które pojawiają się zwykle w czasie pierwszego miesiąca po porodzie. Epizod depresji poporodowej trwa zazwyczaj od 3 do 9 miesięcy, nieleczony trwa dłużej. Objawy mogą występować nawet rok po porodzie.
Na zaburzenie to
cierpi 10-15% kobiet
– choć ze względu na jego niską wykrywalność ten odsetek może być większy.
Depresja poporodowa powinna być różnicowana
z tzw. zespołem baby blues,
który dotyka 80% kobiet po porodzie. Charakteryzują go: umiarkowanie obniżony nastrój, drażliwość, płaczliwość, lęk i poczucie przytłoczenia nowymi obowiązkami, nadwrażliwość na bodźce, uczucie wyczerpania oraz obniżona koncentracja. Baby blues pojawia się zwykle między 1 a 14 dniem po porodzie, osiągając maksimum między 3 a 7 dniem, czyli w okresie, na który przypadają największe zmiany hormonalne. Baby blues nie wymaga leczenia psychiatrycznego, ale wsparcia kobiety, zapewnienia jej poczucia bezpieczeństwa i pomocy w codziennych czynnościach.
Objawy depresji
Objawy, które powinny zaniepokoić zarówno młodą mamę, jak i osoby z jej otoczenia, mogące wskazywać na chorobę to:
- niepokój, lęk, natrętne myśli związane często z lękiem o rozwój i zdrowie dziecka,
- przygnębienie i obniżenie nastroju, niezdolność do odczuwania radości,
- nadmierna i nieadekwatna troska o zdrowie swoje oraz dziecka,
- zaburzenia snu,
- utrata apetytu,
- poczucie zmęczenia, wyczerpania, brak energii do realizowania codziennych czynności,
- znaczące problemy z koncentracją uwagi,
- przedłużający się baby blues,
- brak zainteresowania dzieckiem,
- poczucie winy, niskiej wartości i przeświadczenie o nieradzeniu sobie z rolą matki,
- myśli samobójcze lub myśli o zrobieniu krzywdy dziecku.
Zobacz film
Profilaktyka depresji
Pomimo dużej skuteczności leczenia depresji poporodowej, pozostaje ona często nierozpoznawana. Jest to związane z brakiem odpowiednich form wsparcia – od profilaktyki i wykrywania, po finalnie, opiekę nad pacjentką.
Bywa, że kobiety nie zdają sobie sprawy, że ich stan psychiczny wykracza poza normalne zaburzenia hormonalne po porodzie. Obawiają się
PIĘTNA „ZŁEJ MATKI”
i nie mówią głośno o tym, co przeżywają.
Ważne jest uświadamianie ciężarnym i młodym matkom oraz ich otoczeniu, czym jest depresja poporodowa, i jakie są jej objawy. Podstawowym działaniem profilaktycznym jest
Edukacja pacjentek w zakresie zaburzeń nastroju występujących w ciąży i po porodzie
Ważne jest kształcenie lekarzy i położnych, by podczas badań kontrolnych prowadzonych po porodzie prowadzili
diagnostykę również pod kątem
wykrywania depresji.
W ramach badania przesiewowego powinien być stosowany kwestionariusz pn. Edynburska Skala Depresji (Edinburgh Postnatal Depresion Scale – EPDS), a także przeprowadzony wywiad odnośnie czynników ryzyka depresji poporodowej.
Należy uwrażliwiać najbliższe otoczenie kobiety na to, że po porodzie może ona sobie początkowo nie radzić w nowej sytuacji, że
potrzebuje wtedy wsparcia
– pomocy w codziennych obowiązkach, większego zrozumienia dla jej emocji.
Zadbanie o to, by
relacja matki z dzieckiem
od początku rozwijała się dobrze i bezpiecznie dla mamy może zapobiec pojawieniu się depresji oraz pozytywnie wpłynąć na rozwój dziecka.
Leczenie depresji
Depresja w trakcie ciąży wiąże się z gorszym odżywianiem i gorszą prenatalną opieką, ale też z większym ryzykiem palenia tytoniu oraz nadużywania substancji psychoaktywnych przez ciężarną. Przysparza ona kobietom wielu cierpień, m.in.: poczucia winy, braku zadowolenia z ciąży i przyszłego pojawienia się dziecka, obniżonego nastroju. W skrajnych przypadkach mamy mogą podejmować nawet próby samobójstwa lub dzieciobójstwa.
Kobiety karmiące piersią mogą być
Niechętne do podejmowania
leczenia farmakologicznego
z obawy o wpływ leków na ich dziecko.
Młode matki zaabsorbowane noworodkiem mogą nie mieć czasu, możliwości lub chęci na podjęcie psychoterapii. W konsekwencji chorujące kobiety mogą odmówić pomocy i leczenia.
Podobnie jak w przypadku innego typu zaburzeń depresyjnych, istnieje wiele skutecznych metod leczenia zaburzeń nastroju w ciąży i po porodzie, zarówno farmakologicznych, jak i psychoterapeutycznych. Wybór metody leczenia zależy od kondycji psychicznej i fizycznej młodej mamy.
Wiele kobiet cierpiących na depresję podczas ciąży i depresję poporodową woli działania psychologiczne, rezygnując z farmakologicznych. Wiąże się to m.in. z obawami przed potencjalnymi działaniami niepożądanymi leków przeciwdepresyjnych na dziecko.
Często obawy te są nadmierne lub nieuzasadnione i rozmowa z lekarzem oraz uzyskanie wyjaśnień dotyczących działania leków pozwala
pozbyć się błędnych przekonań.
Oddziaływania psychoterapeutyczne mają w depresji podczas ciąży i depresji poporodowej ogromne znaczenie, i nie należy ich pomijać. Istnieje jednak szereg sytuacji, w których niezbędne jest dołączenie leczenia farmakologicznego.
Skierowanie kobiety do psychiatry jest niezbędne w przypadku występowania myśli samobójczych, czy myśli o skrzywdzeniu dziecka, gdy wystąpił ciężki epizod depresji, w przypadku nieskuteczności dotychczasowego leczenia, podejrzenia choroby afektywnej dwubiegunowej albo psychozy.
W przypadku trudności z dostępem do psychiatry warto pamiętać, że depresja poporodowa o nasileniu łagodnym i umiarkowanym może być skutecznie wykryta przez wszystkich z personelu medycznego, którzy mają styczność z kobietą w okresie okołoporodowym, ale
leczona jedynie przez
przeszkolonego lekarza rodzinnego lub psychiatrę.
Pomoc
Odpowiednio przeprowadzone leczenie pozwala zmniejszyć ryzyko występowania kolejnych nawrotów choroby. Osoby, które podejrzewają u siebie depresję, bądź zauważają objawy u swoich bliskich powinny skontaktować się z lekarzem psychiatrą, pomoc psychiatryczną i psychologiczną można uzyskać w Poradni Zdrowia Psychicznego, gdzie lekarz będzie mógł właściwie ocenić stan osoby cierpiącej na depresję.
Na stronie Zintegrowanego Portalu Pacjenta (https://zip.nfz.gov.pl/GSL/) udostępnionego przez Narodowy Fundusz Zdrowia w zakładce Gdzie się leczyć znajdują się aktualne informacje o adresach, telefonach, lokalizacji i godzinach otwarcia ośrodków ochrony zdrowia/zakładów opieki zdrowotnej, w tym specjalistycznych Poradni Zdrowia Psychicznego oraz Centrów Zdrowia Psychicznego, gdzie można skonsultować się z lekarzem psychiatrą i otrzymać kompleksową pomoc w wypadku podejrzenia depresji.
Materiały informacyjne
